Tăng huyết áp là một trong những vấn đề tim mạch hàng đầu gây tử vong trên thế giới và phổ biến ở hầu hết các quốc gia đang phát triển. Các thói quen ăn uống không lành mạnh, đặc biệt là việc tiêu thụ quá nhiều muối và đường, được coi là những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra tình trạng này. Vậy việc sử dụng quá mức muối và đường có ảnh hưởng như thế nào đến huyết áp và sức khỏe tim mạch?
Sử dụng muối ảnh hưởng đến huyết áp như thế nào?
Muối ăn với thành phần chính là natri clorua (NaCl), khi được tiêu thụ với số lượng lớn, sẽ làm tăng hàm lượng natri trong cơ thể. Sự gia tăng ion natri (Na+) này làm tăng áp suất thẩm thấu của tế bào, dẫn đến việc giữ nước trong cơ thể và tăng sức căng thành mạch. Kết quả là mạch máu co lại, làm tăng sức cản ngoại vi, và cuối cùng, dẫn đến tình trạng tăng huyết áp.
Theo khuyến nghị của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, mỗi người không nên tiêu thụ quá 5g muối mỗi ngày. Tuy nhiên, thực tế lại khác xa với con số này khi kết quả điều tra cho thấy người Việt Nam tiêu thụ trung bình 9,4g muối mỗi ngày, gần gấp đôi mức khuyến nghị. Việc tiêu thụ muối vượt mức không chỉ làm tăng nguy cơ tăng huyết áp mà còn liên quan đến nhiều bệnh lý tim mạch nguy hiểm khác.
Trong nhiều năm qua, việc hạn chế tiêu thụ muối đã được xem là một trong những biện pháp quan trọng để phòng ngừa và điều trị tăng huyết áp. Tuy nhiên, lợi ích thực sự của việc giảm muối trong chế độ ăn uống hàng ngày vẫn còn là một vấn đề gây tranh cãi. Một số nghiên cứu gần đây cho thấy việc giảm muối có thể không mang lại hiệu quả như mong đợi trong việc kiểm soát huyết áp.
Một nghiên cứu trên 100.000 bệnh nhân được chỉ định hạn chế tiêu thụ muối trong khoảng 3 – 6g mỗi ngày đã chỉ ra rằng tỷ lệ tử vong và các biến cố tim mạch giảm so với những bệnh nhân tiêu thụ lượng muối quá cao hoặc quá thấp. Điều này cho thấy việc tiêu thụ muối quá ít (dưới 3g mỗi ngày) cũng có thể gây hại cho cơ thể, gây ra tình trạng mất cân bằng điện giải và các vấn đề sức khỏe khác.
Vì vậy, thay vì chỉ tập trung vào việc giảm tiêu thụ muối một cách cực đoan, cần có một cách tiếp cận cân bằng hơn trong chế độ ăn uống, kết hợp với việc duy trì lối sống lành mạnh để kiểm soát huyết áp và bảo vệ sức khỏe tim mạch một cách hiệu quả.
Sử dụng đường ảnh hưởng đến huyết áp như thế nào?
Các loại thực phẩm chế biến sẵn không chỉ chứa nhiều natri mà còn có hàm lượng carbohydrate tinh chế cao, đặc biệt là các loại đường đơn như fructose. Fructose là một loại đường monosaccharide, đóng vai trò quan trọng trong việc tăng nguy cơ tăng huyết áp và các bệnh tim mạch thông qua nhiều cơ chế khác nhau. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tiêu thụ quá mức đường, đặc biệt là fructose, có thể làm tăng nguy cơ phát triển các vấn đề tim mạch.
Đường sucrose (đường mía) được tạo thành từ hai loại monosaccharide là glucose và fructose. Đây là loại đường phổ biến trong nhiều thực phẩm chế biến công nghiệp, mặc dù sucrose không ngọt bằng một số loại đường khác. Trong các loại đồ uống có ga và nước trái cây, loại đường thường được sử dụng là siro ngô chứa hàm lượng fructose cao (55% fructose và 45% glucose), loại đường này có vị ngọt đậm hơn sucrose.
Khi tiêu thụ nhiều fructose, cơ thể có thể kích hoạt hệ thống thần kinh giao cảm, dẫn đến tăng nhịp tim, tăng cung lượng tim, tăng giữ natri ở thận, và co mạch. Những phản ứng này đều làm tăng huyết áp và nhu cầu oxy của cơ tim, ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch. Ví dụ, việc tiêu thụ 750ml (24 oz) đồ uống có ga có thể làm tăng huyết áp tâm thu lên 15 mmHg, huyết áp tâm trương lên 9 mmHg, và nhịp tim lên khoảng 9 nhịp/phút. Điều này cho thấy việc tiêu thụ đường có thể có tác động lớn hơn đến huyết áp so với tiêu thụ muối, đặc biệt ở những người đã có tiền sử tăng huyết áp.
Các nghiên cứu cũng cho thấy rằng những người tiêu thụ hơn 25% lượng calo hàng ngày từ đường có nguy cơ tử vong vì các bệnh lý tim mạch cao hơn so với những người tiêu thụ lượng calo từ các nguồn thực phẩm khác. Tại Hoa Kỳ, mức tiêu thụ đường hàng ngày trung bình cao hơn từ 2 đến 8 lần so với mức khuyến nghị của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Đối với người lớn, mức tiêu thụ này thậm chí còn cao hơn, gấp từ 6 đến 16 lần so với giá trị khuyến cáo.
Mặc dù vậy, việc tiêu thụ đường tự nhiên từ trái cây và các nguồn thực phẩm lành mạnh khác vẫn an toàn và không gây hại cho cơ thể. Để bảo vệ sức khỏe tim mạch và kiểm soát huyết áp, cần hạn chế lượng đường tinh chế trong chế độ ăn uống hàng ngày và thay thế bằng các nguồn đường tự nhiên. Điều này không chỉ giúp duy trì huyết áp ổn định mà còn giảm nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch.
Chế độ ăn uống phù hợp cho người bị tăng huyết áp
Đối với những người mắc bệnh tăng huyết áp, việc lựa chọn chế độ ăn uống lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và duy trì mức huyết áp ổn định.
Hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm chế biến sẵn
Thực phẩm chế biến sẵn thường chứa hàm lượng muối và đường cao, làm tăng nguy cơ tăng huyết áp và các vấn đề sức khỏe khác. Các loại thực phẩm như đồ ăn nhanh, bánh ngọt, thực phẩm chứa đường fructose, đường mía, và những món chiên rán chứa nhiều chất béo bão hòa nên được hạn chế tối đa.
Người bệnh nên giảm lượng muối trong bữa ăn hàng ngày, tránh sử dụng các món ăn đóng hộp, thức ăn lên men như dưa muối và các loại nước chấm có hàm lượng muối cao. Ngoài ra, cần hạn chế các loại thực phẩm giàu chất béo bão hòa, như mỡ động vật, bơ, và dầu dừa, vì chúng có thể góp phần làm tăng mức cholesterol và huyết áp.
Hạn chế sử dụng chất kích thích
Các chất kích thích như rượu, bia, cà phê và thuốc lá cũng cần được tránh hoặc hạn chế tối đa. Rượu và cà phê có thể gây tăng nhịp tim và huyết áp tạm thời, trong khi thuốc lá có thể làm tổn thương thành mạch máu, góp phần làm gia tăng nguy cơ bệnh tim mạch và tăng huyết áp.
Duy trì lối sống lành mạnh
Bên cạnh việc điều chỉnh chế độ ăn uống, người bị tăng huyết áp cũng nên duy trì một lối sống lành mạnh, bao gồm việc tập luyện thể dục đều đặn. Hoạt động thể chất không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn giúp cải thiện tuần hoàn máu và giảm căng thẳng, hai yếu tố quan trọng giúp hạ huyết áp. Các bài tập như đi bộ, chạy bộ, bơi lội, hoặc yoga có thể giúp tăng cường sức khỏe tim mạch và giữ huyết áp trong mức an toàn.
Để kiểm soát tốt huyết áp, người bệnh cần có chế độ ăn uống cân bằng, hạn chế các thực phẩm chế biến sẵn, giảm muối và đường cũng như chất béo bão hòa, tránh các chất kích thích, và duy trì thói quen tập thể dục đều đặn. Những thay đổi này không chỉ giúp kiểm soát bệnh tăng huyết áp mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và sức khỏe toàn diện của bạn.
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc Chuyên viên y tế để được tư vấn cho từng trường hợp Bệnh cụ thể, tuyệt đối không làm theo hướng dẫn của bài viết.
